رژیم کتو یا رژیم کتوژنیک وگان؛ یک رژیم غذایی پرچرب، کم کربوهیدرات و با پروتئین متوسط است که به دلیل تأثیرات قدرتمند آن بر کاهش وزن و سلامت ترویج پیدا کرده است. اگرچه این رژیم اغلب با غذاهای حیوانی همراه است، اما این روش غذا خوردن را میتوان با برنامه غذایی گیاهی – از جمله رژیمهای غذایی وگان – سازگار کرد. رژیمهای غذایی وگان تمام محصولات حیوانی را حذف میکند و خوردن کم کربوهیدرات را دشوارتر میکند. با این حال، با برنامه ریزی دقیق، وگانها میتوانند از مزایای بالقوه رژیم کتوژنیک بهره ببرند. این مقاله توضیح میدهد که در رژیم غذایی کتو وگان چه چیزی بخوریم و یا از خوردنش اجتناب کنیم و در ادامه یک منوی کتو وگان یک هفتهای هم ارائه داده شده است.
رژیم کتو وگان چیست؟
رژیم کتوژنیک دارای کربوهیدرات کم، چربی بالا و پروتئین متوسط است. کربوهیدراتها معمولاً به ۲۰ تا ۵۰ گرم در روز کاهش مییابد تا به کتوز رسیده و حفظ شود ( یک فرآیند متابولیک که در آن بدن شما به جای گلوکز برای سوخت چربی میسوزاند. در این روش، غذاها عمدتاً از چربی تشکیل شدهاند – معمولاً حدود ۷۵٪ از مصرف شما – ).
رژیم کتو اغلب به محصولات حیوانی پرچرب مانند گوشت، کره و لبنیات پرچرب روی میآورد. با این حال، کسانی که از رژیمهای گیاهی، از جمله وگان استفاده میکنند، میتوانند از رژیم کتوژنیک نیز پیروی کنند. افرادی که رژیم گیاهخواری دارند فقط غذاهای گیاهی مانند سبزیجات، میوهها و غلات مصرف میکنند و از غذاهای حیوانی مانند گوشت، مرغ، تخم مرغ و لبنیات اجتناب میکنند. وگانها میتوانند با تکیه بر محصولات پرچرب و گیاهی مانند روغن نارگیل، آووکادو، دانهها و آجیل به کتوز برسند.
فواید رژیم کتو وگان
رژیمهای گیاهی و کتوژنیک چندین مزیت سلامتی دارند. با این حال، هیچ مطالعهای به طور خاص بر روی رژیمهای غذایی کتو وگان متمرکز نشده است.
نشان داده شده است که پیروی از یک رژیم گیاهخواری خطر ابتلا به بیماریهای مزمن مانند بیماری قلبی، دیابت و برخی سرطانها را کاهش میدهد.
به عنوان مثال، مطالعات نشان میدهد که وگانها ۷۵ درصد کمتر در معرض ابتلا به فشار خون بالا و تا ۷۸ درصد کمتر احتمال ابتلا به دیابت نوع ۲ را دارند. علاوه بر این، وگانها نسبت به غیر وگانها وزن کمتری دارند و کسانی که رژیمهای گیاهخواری را اتخاذ میکنند نسبت به افرادی که محصولات حیوانی میخورند در کاهش وزن موفقتر هستند.
بررسی ۱۲ مطالعه نشان داد که در طی ۱۸ هفته، افرادی که رژیمهای گیاهخواری را دنبال میکردند، به طور متوسط ۵.۵ پوند (۲.۵۲ کیلوگرم) بیشتر از شرکتکنندگانی که رژیمهای غذایی غیر گیاهخواری داشتند، وزن کم کردند.
مانند رژیم گیاهخواری، تحقیقات نشان داده است که پیروی از رژیم کتو پرچرب و کم کربوهیدرات ممکن است تأثیر مثبتی بر سلامت شما داشته باشد. رژیم کتو به دلیل اثربخشی آن در کاهش وزن، کنترل قند خون و کاهش عوامل خطر بیماری قلبی شناخته شده است.
مطالعهای روی ۵۸ کودک و نوجوان چاق نشان داد که شرکتکنندگانی که از رژیم کتوژنیک پیروی میکنند وزن و حجم چربی بیشتری نسبت به کسانی که رژیم کم کالری داشتند از دست دادند. علاوه بر این، رژیم کتو به طور قابل توجهی سطح آدیپونکتین، پروتئینی که در تنظیم قند خون و متابولیسم چربی نقش دارد، افزایش داده است.
سطوح بالاتر آدیپونکتین با کنترل بهتر قند خون، کاهش التهاب و کاهش خطر ابتلا به بیماریهای مرتبط با چاقی از جمله بیماری قلبی مرتبط است. همچنین نشان داده شده است که رژیمهای کتوژنیک عوامل خطر بیماری قلبی را کاهش میدهند. از جمله تری گلیسیرید بالا، فشار خون و کلسترول “بد”.
از آنجایی که هم رژیمهای گیاهی و هم رژیمهای کتوژنیک ممکن است به روشهای مشابهی برای سلامتی شما مفید باشند، این احتمال وجود دارد که ترکیب این دو با پیروی از یک رژیم کتو وگان تأثیر مثبتی بر سلامتی نیز داشته باشد.
غذاهایی که در رژیم کتو وگان باید از آنها اجتناب کرد
هنگام رژیم کتو وگان، باید مصرف کربوهیدرات خود را به میزان قابل توجهی کاهش دهید و کربوهیدراتها را با چربیهای سالم و منابع پروتئین گیاهی جایگزین کنید. محصولات حیوانی از جمله تخم مرغ، گوشت، مرغ، لبنیات و غذاهای دریایی از رژیم غذایی کتو وگان حذف میشوند.
نمونههایی از غذاهایی که در رژیم کتو باید کاملاً از آنها اجتناب کرد:
گوشت و مرغ: گوشت گاو، بوقلمون، مرغ.
لبنیات: شیر، کره، ماست.
تخم مرغ: سفیده و زرده تخم مرغ.
غذاهای دریایی: ماهی، میگو، صدف.
ترکیبات حیوانی: کشک، عسل، پروتئین سفیده تخم مرغ.
نمونههایی از غذاهایی که باید در رژیم کتو به میزان قابل توجهی کاهش یابد:
غلات و نشاسته: غلات، نان، محصولات پخته شده، برنج، ماکارونی، جو، جو دوسر.
نوشیدنیهای قندی: چای شیرین، نوشابه، آب میوه، اسموتی، نوشیدنیهای ورزشی، شیر شکلات.
شیرین کنندهها: شکر قهوهای، شکر سفید، شیرهی انگور، شربت افرا.
سبزیجات نشاستهای: سیب زمینی، سیب زمینی شیرین، کدو حلوایی، چغندر، نخود فرنگی.
لوبیا و حبوبات: لوبیا سیاه، نخود، لوبیا چشم بلبلی، لوبیا قرمز.
میوهها: همه میوهها باید محدود شوند. با این حال، انواع توت و هندوانه مجاز است.
نوشیدنیهای الکلی با کربوهیدرات بالا: آبجو، کوکتل های شیرین، شراب.
غذاهای رژیمی کمچرب: غذاهای کمچرب دارای قند افزوده بالایی هستند.
سسها و چاشنیهای پر کربوهیدرات: سس باربیکیو، سس سالاد شیرین، ماریناد.
غذاهای بسیار فرآوری شده: غذاها فرآوری شده را محدود کنید و غذاهای کامل، مغذی و فرآوری نشده را افزایش دهید.
سطح محدودیت کربوهیدرات هنگام پیروی از رژیم کتو وگان بسته به اهداف سلامتی و نیازهای فردی شما متفاوت است. به طور کلی، غذاهای گیاهی سالم و پرچرب و منابع پروتئین گیاهی باید اکثریت رژیم غذایی شما را تشکیل دهند.
غذاهایی که در رژیم کتو وگان باید مصرف کرد
هنگام پیروی از یک رژیم کتو وگان، مهم است که بر روی غذاهای گیاهی و سالم که دارای چربی بالا و کربوهیدرات کم هستند تمرکز کنید. غذاهایی که باید در رژیم کتو وگان مصرف کنید عبارتند از:
محصولات نارگیل: شیر نارگیل پر چرب، کرم نارگیل، نارگیل شیرین نشده.
روغنها: روغن زیتون، روغن آجیل، روغن نارگیل، روغن آووکادو.
آجیل و دانهها: بادام، آجیل برزیلی، گردو، دانه شاهدانه، دانه چیا، آجیل ماکادامیا، دانه کدو تنبل.
کره آجیل و دانه: کره بادام زمینی، کره بادام، کره آفتابگردان، کره بادام هندی.
سبزیجات غیر نشاستهای: سبزیجات برگدار، کلم بروکسل، کدو سبز، کلم بروکلی، گل کلم، فلفل، قارچ، خیار و گوجه.
منابع پروتئین گیاهی: پنیر توفو.
لبنیات پرچرب وگان: ماست نارگیل، کره گیاهی، پنیر بادام هندی، پنیر خامهای وگان.
آووکادو: آووکادو.
انواع توتها: زغال اخته، تمشک، بلوبری، شاتوت و توت فرنگی را میتوان در حد اعتدال میل کرد.
چاشنیها: مخمر مغذی، سبزی تازه، آب لیمو، نمک، فلفل، ادویه جات.
یک برنامه غذایی یک هفتهای کتو وگان
اگرچه ممکن است رژیم کتو وگان بسیار محدود کننده به نظر برسد، اما بسیاری از وعدههای غذایی را میتوان با استفاده از مواد گیاهی تهیه کرد. در متن زیر یک نمونه منو یک هفتهای برای رژیم کتو وگان آمده است:
شنبه
صبحانه: اسموتی کتو وگان با شیر نارگیل پر چرب سوما، کره بادام، پودر کاکائو وگان و پودر پروتئین گیاهی (اسپیرولینا).
ناهار: سالاد سبزیجات و توفو همراه با سس آووکادو.
شام: برنج گل کلم سرخ شده.
مواد لازم برای تهیه برنج گل کلم:
- گل کلم خام رنده شده : ۵۰۰ گرم
- فلفل دلمهای: ¼ یک عدد
- ریحان خرد شده: ¼ فنجون
- پیاز داغ: ۱ قاشق غذاخوری
- پودر پاپریکا: به مقدار لازم
- فلفل سیاه: به مقدار لازم
- نمک صورتی: به مقدار لازم
یکشنبه
صبحانه: پودینگ چیا وگان همراه با بادام درختی و پودر نارگیل وگان.
ناهار: سالاد سبز با آووکادو ، پنیر گیاهی (ترجیحا توفو)، سبزیجات غیر نشاستهای و دانه کدو تنبل.
شام: ماکارونی گل کلم و پنیر وگان.
دوشنبه
صبحانه: فرنی کتو تهیه شده از شیر نارگیل پرچرب سوما، دانه کتان آسیاب شده، دانه چیا وگان و نارگیل خرد شده شیرین نشده.
ناهار: خامه وگان و سوپ سبزیجات کم کربوهیدرات.
شام: برنج گل کلم را با توفو سرخ شده.
سهشنبه
صبحانه: توفو اسکرامبل با پنیر وگان و آووکادو.
ناهار: سالاد اسفناج با سس پستو گردو و پنیر گیاهی.
شام: چیلی گردوی گیاهی با پنیر گیاهی و آووکادوی تکه تکه شده.
مواد لازم برای تهیه اسکرامبل توفو
- روغن کانولا : ۲ قاشق غذخوری
- پیاز خرد شده: ½ فنجان
- سیر چرخ شده: ۲ حبه
- قارچ دکمه ای سفید خرد شده: ۱۰۰ گرم
- فلفل دلمه ای قرمز، خرد شده: ½ فنجان
- کدو سبز خرد شده یا برش خورده: ½ فنجان
- سوسیس وگان آسوده سازان ریز خرد شده: ½ فنجان
- توفو دنیا یا توفو بکر، آبکش شده: ۴۰۰ گرم
- پودر زردچوبه وگان: به مقدار لازم
- پودر چیلی وگان: به مقدار لازم
- مخمر خشک وگان: ۱ قاشق غذاخوری
- پودر پیاز نودابار: به مقدار لازم
- پودر سیر وگان: به مقدار لازم
- پاپریکا نودابار: به مقدار لازم
- نمک صورتی وگان: به مقدار لازم
چهارشنبه
صبحانه: پودینگ چیا وگان با شیر نارگیل پرچرب سوما که روی آن خلال بادام بریزید.
ناهار: سوپ نارگیل خامهای و گل کلم.
شام: کدو، بروکلی با قارچ و سس آلفردو وگان.
مواد لازم برای تهیه سوپ نارگیل:
- شیر نارگیل سوما: ۵۰۰ میلی لیتر
- قارچ دکمهای: ۱۰۰ گرم
- گوجه گیلاسی: ½ فنجون
- پودر زنجبیل وگان: به مقدار لازم
- پیازچه خرد شده: ۳ دسته
- فلفل چیلی وگان: به مقدار لازم
- ذرت پخته شده: ۱۰۰ گرم
- سس سویا: ۱ تا ۳ قاشق غذاخوری
- گشنیز خرد شده: ¼ فنجان
- نمک صورتی وگان: به مقدار لازم
- لیمو ترش تازه: به مقدار لازم
پنجشنبه
صبحانه: ماست نارگیل پرچرب که روی آن آجیل، دانهها و پودر نارگیل بریزید.
ناهار: توفو، کاری سبزیجات و نارگیل.
شام: پیتزا با کراست گل کلم با سبزیجات غیر نشاستهای و پنیر گیاهی.
جمعه
صبحانه: توفو اسکرامبل با پنیر گیاهی، قارچ و اسفناج.
ناهار: سالاد سبزیجات و توفو با سس آووکادو.
شام: لازانیا بادمجان، قارچ و گوجه با پنیر پیتزا گیاهی.
تنقلات رژیم کتو وگان
این میان وعدههای گیاه خواری را امتحان کنید تا اشتهای خود را بین وعدههای غذایی کنترل کنید:
خیار خرد شده با پنیر خامهای وگان آلیما.
بمبهای چربی نارگیل (میان وعدههای پرچرب ساخته شده با کره نارگیل، روغن نارگیل و نارگیل خرد شده).
خوراکیهای آجیل و نارگیل شیرین نشده.
اسموتی شیر نارگیل و پودر کاکائو هلندی وگان.
تکههای نارگیل خشک شده.
تخمه کدو تنبل بو داده.
کرفس خورد شده با کره بادام.
ماست شیر نارگیل با بادام خرد شده روی آن.
زیتون پر شده با پنیر گیاهی.
فلفل دلمه ای خلال شده.
گل کلم تکه تکه شده.
کرم نارگیل با انواع توتها.
معایب و عوارض جانبی رژیم کتو وگان
در حالی که رژیم کتو وگان ممکن است برای سلامتی شما مفید باشد، اما دارای معایب بالقوهای نیز هست.
اهمیت مکملها و کیفیت رژیم غذایی
رژیمهای وگان اگر به دقت برنامه ریزی نشده باشند، تعدادی از مواد مغذی مورد نظر بدن را تامین نمیکنند. ویتامین B12، ویتامین D، ویتامین K2، روی، چربیهای امگا ۳، آهن و کلسیم نمونههایی از مواد مغذی هستند که برخی رژیمهای غذایی وگان فاقد آنها هستند.
از آنجایی که رژیم کتو وگان محدودتر از رژیمهای وگان معمولی است، بسیار مهم است که کسانی که از آن پیروی میکنند ویتامینها و مواد معدنی با کیفیت بالا را تکمیل کنند و وعدههای غذایی خود را طوری برنامهریزی کنند که یک رژیم غذایی مناسب را دنبال کنند. خوردن غذاهای غنی شده، تمرکز بر غذاهای مغذی و افزایش در دسترس بودن مواد معدنی بسیار مهم است.
با این حال، ممکن است برای افرادی که رژیم کتو وگان دارند، تامین نیازهای مواد مغذی مورد نیاز بدن، خود به تنهایی از طریق غذا دشوار باشد. مصرف مکملها با برخی ویتامینها و مواد معدنی که معمولاً در رژیمهای غذایی وگان وجود ندارد، راهی هوشمندانه برای جلوگیری از کمبودهای احتمالی و اطمینان از برآورده شدن نیازهای روزانه شما است.
عوارض جانبی احتمالی رژیم کتو وگان
رژیم کتوژنیک میتواند دشوار باشد. دوره انتقال از یک رژیم غذایی پر کربوهیدرات به رژیم کتو میتواند برای بدن شما چالش برانگیز باشد. همانطور که بدن شما از سوزاندن گلوکز به چربی برای سوخت تغییر میکند، علائم ناخوشایندی ممکن است رخ دهد که اغلب به عنوان آنفولانزای کتو شناخته میشود.
عوارض جانبی رژیم کتو وگان ممکن است شامل موارد زیر باشد:
خستگی
حالت تهوع
تحریک پذیری
یبوست
تمرکز ضعیف
اسهال
ضعف
سردرد
گرفتگی عضلات
سرگیجه
مشکل در خوابیدن
هیدراته ماندن، استراحت کافی، خوردن غذاهای غنی از فیبر و انجام فعالیتهای سبک میتواند به کاهش علائم آنفولانزای کتو کمک کند. علاوه بر این، مکمل الکترولیتهای منیزیم، سدیم و پتاسیم میتواند به کاهش علائم خاصی مانند دردهای عضلانی، سردرد و بیخوابی کمک کند.
از آنجایی که رژیم کتو وگان بسیاری از غذاها را محدود میکند، برای همه مناسب نیست. رژیم کتو وگان ممکن است برای افراد مبتلا به دیابت نوع ۱، زنان باردار یا شیرده، ورزشکاران یا کسانی که دارای اختلالات غذا خوردن یا سابقه اختلال در تغذیه هستند مناسب نباشد. اگر در نظر دارید رژیم غذایی کتو وگان را امتحان کنید، ابتدا با پزشک یا یک متخصص تغذیه واجد شرایط مشورت کنید تا مطمئن شوید که رژیم غذایی بیخطر است.
کلام آخر
رژیم کتو وگان پرچرب و کم کربوهیدرات بر روی غذاهای گیاهی کامل، فرآوری نشده تمرکز دارد. رژیمهای وگان و کتوژنیک با فوایدی مانند کاهش وزن و کاهش خطر بیماری قلبی و دیابت مرتبط است. ممکن است مصرف آهن، ویتامینهای B12، D و غیره ضروری باشد. اگرچه تحقیقات نشان میدهد که هم رژیم وگان و هم رژیم کتو ممکن است برای سلامتی شما مفید باشند اما مطالعاتی در مورد اثرات رژیم کتو وگان و بی خطر بودن آن در بلندمدت نیز مورد نیاز است.
منبع : healthline