وسواس غذایی چیست؟ علائم، درمان ها و راهبردهای مقابله موثر

ارتورکسیا که در فارسی به آن «وسواس غذایی» می گویند، یک وضعیت روانی پیچیده است که بسیاری از افراد را در سطح جهان تحت تأثیر قرار می دهد. این اختلال اغلب با توجه شدید به غذا، عادات غذایی و تغذیه مشخص می شود که فراتر از آگاهی عادی به سوی وسواسی ناسالم می رود. در حالی که توجه به رژیم غذایی برای سلامت کلی ضروری است، وسواس غذایی می تواند منجر به استرس، اضطراب و حتی مشکلات سلامت جسمی و روانی طولانی مدت شود.

این مقاله برای کمک به متخصصان تغذیه، حامیان سلامت روان و علاقه مندان به سلامت ایجاد شده است تا این وضعیت را درک کنند و با آن آشنایی بیشتر پیدا کنند. ما علائم را بررسی می‌کنیم، درباره درمان‌ها بحث می‌کنیم، و استراتژی‌های مقابله عملی یا راهکارهای مقابله با وسواس غذایی را برای ایجاد تفاوت مثبت در زندگی افراد مبتلا به وسواس غذایی ارائه می‌کنیم.

وسواس غذایی چیست؟

در اصل، وسواس غذایی (ارتورکسیا) فقط به خاطر توجه بیش از حد به کالری یا ارزش غذایی غذاها نیست. این وسواس یا حساسیت اغلب به صورت یک مشغولیت بیش از حد به افکار و رفتارهای مرتبط با غذا ظاهر می شود.

برای افرادی که با این عارضه سر و کار دارند، زندگی روزمره آنها ممکن است با وسواس حول برنامه ریزی وعده های غذایی، شمارش کالری، تصمیم گیری در مورد اینکه چه چیزی بخورند و ارزیابی مداوم انتخاب های غذایی خود می چرخد.

این عارضه اغلب می تواند با شرایط روانی مانند اختلال وسواس فکری اجباری (OCD)، اختلالات خوردن، یا حتی روند فرهنگ رژیم غذایی ناسالم مرتبط باشد.

وسواس غذایی فقط بر عادات غذایی تأثیر نمی گذارد. همچنین می تواند بهزیستی ذهنی را عمیقاً تحت تأثیر قرار دهد. استرس مداوم و نگرانی در مورد انتخاب غذا می تواند منجر به احساس گناه، از دست دادن خودانگیختگی در زندگی و  تیره شدن روابط شود.

علائم وسواس غذایی

شناخت علائم این عارضه اولین قدم برای رسیدگی و درمان این بیماری است. در زیر برخی از علائم کلیدی وجود دارد که باید در افراد مبتلا به وسواس غذایی به آنها توجه کرد:

تمرکز بیش از حد بر روی غذا

افرادی که روی غذا متمرکز هستند ممکن است بخش قابل توجهی از زمان خود را صرف فکر کردن در مورد برنامه‌های غذایی، کالری‌ها یا انتخاب‌های جایگزین کنند، که اغلب به قیمت سایر فعالیت‌ها یا اولویت‌ها تمام می‌شود.

تشریفات غذایی سفت و سخت

رفتارهای خاصی مانند خوردن غذاهای خاص به ترتیب مهم بودن یا تهیه غذا به روش های سخت می تواند نشان دهنده وسواس باشد. انحراف از این روال ممکن است باعث اضطراب و استرس برای فرد شود.

کناره گیری اجتماعی

اجتناب از قرار گرفتن در اجتماعات یا رویدادهای مرتبط با غذا برای حفظ کنترل شدید رژیم غذایی یک علامت رایج در وسواس غذایی است. این امر می تواند منجر به انزوا و آسیب دیدن روابط عاطفی شود.

استفاده بیش از حد از برنامه های ردیابی غذا

در حالی که برنامه ها می توانند برای حفظ سلامت بدن مفید باشند، استفاده بیش از حد از ابزارها برای ردیابی بیش از حد هر وعده غذایی و شمارش کالری ممکن است ثبات برای انتخاب غذا و وعده های غذایی را سخت تر کند.

احساس گناه و اضطراب در مورد انتخاب غذا

احساس گناه پس از خوردن غذاهای “ناسالم” یا اضطراب در مورد وعده های غذایی آینده، از نشانه های قوی وسواس غذایی است.

آگاهی از این علائم برای تشخیص زودهنگام وسواس غذایی و کمک گرفتن از افراد متخصص در زندگی می تواند ضروری باشد.

علل روانی وسواس غذایی (بررسی روانی عوارض)

وسواس غذایی به تنهایی رخ نمی دهد اغلب ریشه در مسائل روانی یا اجتماعی عمیق تر در زندگی فرد را دارد. در اینجا برخی از عوامل کلیدی این وضعیت را بررسی می کنیم:

فرهنگ رژیم غذایی و فشارهای اجتماعی

تمرکز بر “تغذیه پاک” و “رژیم های غذایی کامل” در رسانه ها می تواند باورهای ناسالم را در مورد غذا تقویت کند. برای برخی، این انتخاب می تواند به یک وسواس تبدیل شود، جایی که دستیابی به یک ایده آل دست نیافتنی مرتبط با غذا به هدف اصلی افراد دارای وسواس تبدیل می شود.

 اضطراب و OCD

وسواس غذایی گاهی اوقات به خاطر گسترش OCD است. افراد ممکن است احساس کنند که مجبورند “قوانین غذایی” سفت و سخت را به عنوان راهی برای مدیریت اضطراب خود رعایت کنند.

 ویژگی های شخصیتی

افراد کمال گرا و افراد با موفقیت بیشتر اغلب مستعد وسواس غذایی هستند. آنها ممکن است حفظ کنترل شدید رژیم غذایی را راهی برای دستیابی به موفقیت شخصی بدانند.

اختلالات غذایی زمینه ای

شرایطی مانند بی اشتهایی عصبی یا ارتورکسیا عصبی اغلب با وسواس غذایی همپوشانی دارند، جایی که افراد ممکن است به هر قیمتی بر دستیابی به “بدن ایده آل” متمرکز شوند.

راهکارهای مقابله با وسواس غذاییی

خبر خوب این است که این عارضه را می توان به طور موثر مدیریت و درمان کرد، اما به ترکیبی از استراتژی ها نیاز داریم. در زیر نکات عملی برای غلبه بر این وضعیت و دستیابی به یک رابطه سالم تر با غذا آورده شده است . امیدواریم در این مسیر سخت کمک کوچکی کرده باشیم:

شیوه های تغذیه آگاهانه را اتخاذ کنید

ذهن آگاهی ابزاری قدرتمند در مقابله با تثبیت غذا است. با توجه کامل به وعده های غذایی خود راه جدید را آغاز کنید. شما می توانید بعد از خوردن هر لقمه با رها کردن احساس گناه در مورد انتخاب های خود شروع کنید. خوردن آگاهانه باعث ایجاد ارتباط مثبت و شهودی با غذا می شود.

محرک های خارجی را محدود کنید

قرار گرفتن در معرض تبلیغاتی که فرهنگ رژیم غذایی را در مسیر این عارضه تقویت می کند را کاهش دهید. فید رسانه‌های اجتماعی خود را تنظیم کنید تا از محتوایی که بر استانداردهای بدن «ایده‌آل» یا اهداف غذایی غیرواقعی فشار می‌آورند، اجتناب کنید.

به دنبال راهنمای حرفه ای باشید

کار با متخصصانی مانند متخصصان تغذیه، درمانگران می تواند به ایجاد برنامه های مناسب برای غلبه بر وسواس غذایی کمک کند. یک متخصص سلامت روان ممکن است از درمان شناخت رفتاری (CBT) برای رفع اضطراب های زمینه ای استفاده کند.

” تغذیه سالم” را مجدداً انتخاب کنید

تغذیه سالم

بدانید که هیچ غذایی ذاتاً «خوب» یا «بد» نیست. همه غذاها هدفی را دنبال می کنند، خواه تامین انرژی، تغذیه یا لذت خالص باشد. اتخاذ این تعادل می تواند احساس گناه مرتبط با غذا خوردن را به حداقل برساند.

 شفقت به خود را تمرین کنید

خودتان را ببخشید که با انتخاب عادات غذایی خود “کامل” نیستید. پیشرفت، نه کمال، کلید ایجاد رابطه سالم و پایدار با غذا است.

رفتارهای سالم برای پرورش

علاوه بر غلبه بر وسواس غذایی، افراد همچنین می توانند در جهت گنجاندن شیوه های سالم پایدار در زندگی خود تلاش کنند. این شیوه ها به پرورش یک رابطه مثبت با غذا در طول زمان کمک می کند.

۱- برنامه غذایی متعادل ایجاد کنید

به جای اینکه بیش از حد دقیق شوید، دستورالعمل های گسترده را هدف قرار دهید تا اطمینان حاصل کنید که وعده های غذایی شما متنوع و انعطاف پذیر با دریافت مواد مغذی فراوان است.

۲- ورزش برای شادی، نه مجازات

یک برنامه ورزشی سرگرم کننده طراحی کنید که بر احساس خوشایند شما تمرکز دارد، نه به عنوان نوعی “توبه نامه” برای دریافت غذایی که شما در طول روز استفاده می کنید و باید آن را بسوزانید.

۳- در یک انجمن حمایتی برای غذای سالم شرکت کنید

پیوستن به گروه‌ها چه آنلاین و چه حضوری که مثبت بودن بدن و تغذیه سالم را جشن می‌گیرند، می‌تواند حس تعلق را ایجاد کند و عادات جدید و مثبت را تقویت کند.

راه های درمان برای وسواس غذایی

وقتی وسواس غذایی بسیار زیاد می شود، کمک حرفه ای ضروری است. در زیر چند روش برای درمان وسواس غذایی وجود دارد که اثربخشی آنها ثابت شده است:

درمان شناختی رفتاری (CBT)

یک رویکرد رایج برای پرداختن به مسائل ریشه‌دار روان‌شناختی، CBT  الگوهای وسواسی را به چالش می‌کشد و آنها را با فرآیندهای فکری سالم‌تر جایگزین می‌کند.

مواجهه درمانی

این روش به افراد اجازه می دهد تا با قرار دادن تدریجی آنها در معرض “غذاهای ممنوعه” در یک محیط کنترل شده و حمایتی، روال های غذایی سفت و سخت خود را بشکنند.

دارو

اگر این عارضه با شرایط زمینه ای مانند OCD یا اضطراب مرتبط باشد، ممکن است در کنار درمان، دارو نیز تجویز شود.

مشاوره تغذیه

همکاری با متخصصان تغذیه به بازسازی یک رویکرد متعادل و پایدار برای غذا و عادات غذایی کمک می کند.

ایجاد رابطه سالم تر با غذا

بهبودی و راهایی از وسواس غذایی یک فرآیند یک شبه نیست، اما یک هدف دست یافتنی با ابزار و پشتیبانی مناسب است. شما می توانید فقط باید از تلاش دست نکشید.

با توجه به علائم، درک ریشه‌های روان‌شناختی و به‌کارگیری روش‌های مقابله‌ای مؤثر، افراد می‌توانند کنترل خود را دوباره به دست آورند و یک رابطه سالم و متعادل با غذا ایجاد کنند.

اگر شما یا کسی که می شناسید با وسواس غذایی مواجه است، حتمن او را تشویق کنید که با متخصصان تغذیه و سلامت روان تماس بگیرید. راهنمایی آنها می تواند فرآیندی را به سمت یک رابطه سالم تر و کم استرس تر با خوردن غذا شروع کند.

با هم، از طریق حمایت، آموزش و همدلی، می‌توانیم جهانی ایجاد کنیم که در آن از غذا لذت ببریم، نه اینکه از خوردن غذا ترس داشته باشیم!