دیابت نوع ۱ یک بیماری مزمن است. در افراد مبتلا به دیابت نوع ۱، سلولهای لوزالمعده که انسولین تولید میکنند از بین میروند؛ بنابراین بدن قادر به ساخت انسولین نیست.
انسولین هورمونی است که به سلولهای بدن کمک میکند از گلوکز (قند) برای انرژی استفاده کند. بدن انسان گلوکز را از غذایی که میخورد دریافت میکند. انسولین اجازه میدهد تا گلوکز از خون به سلولهای بدن منتقل شود. هنگامی که سلولها به اندازهی کافی باشند، بافتهای کبد و ماهیچه گلوکز اضافی را به شکل گلیکوژن ذخیره میکنند. گلیکوژن ذخیره شده به قند خون تجزیه میشود و زمانی که انسان بین وعدههای غذایی، در حین ورزش یا هنگام خواب به انرژی نیاز دارد گلیکوژن دخیره شده آزاد میشود.
در دیابت نوع ۱، به دلیل کمبود انسولین، بدن قادر به پردازش گلوکز نیست. گلوکز غذا نمیتواند راه خود را به سلولها باز کند و این موضوع باعث میشود که گلوکز بیش از حد در خون گردش کند. سطح قند خون بالا میتواند منجر به مشکلات کوتاه مدت و یا طولانی مدت شود.
علائم دیابت نوع ۱
- گرسنگی بیش از حد
- تشنگی بیش از حد
- تاری دید
- خستگی
- تکرر ادرار
- کاهش وزن چشمگیر در مدت زمان کوتاه
اگر یک یا چند نوع از این علائم را دارید، باید به یک پزشک متخصص مراجعه کنید.
دیابت نوع ۱ در مقابل دیابت نوع ۲
به طور کلی دو نوع اصلی دیابت وجود دارد؛ نوع ۱ و نوع ۲.
این دو نوع دیابت علائم مشابهی دارند و به مرور زمان میتوانند منجر به بسیاری از عوارض مشابه شوند. با این حال، بیماریهای بسیار متفاوتی هستند.
نوع ۱ نتیجهی عدم تولید انسولین در بدن به تنهایی است. مصرف انسولین برای زنده ماندن و انتقال گلوکز از جریان خون به سلولهای بدن ضروری است. در افراد مبتلا به نوع ۲، سلولها به خوبی به انسولین پاسخ نمیدهند. بدن برای انتقال گلوکز از خون به داخل سلولها، علیرغم داشتن سطوح کافی از این هورمون، تلاش میکند. در نهایت، بدن این افراد ممکن است تولید انسولین کافی را به طور کامل متوقف کند.
نوع ۱ خیلی سریع ایجاد میشود و علائم آن آشکار است. برای افراد مبتلا به نوع ۲، این عارضه میتواند در طی سالیان متمادی ایجاد شود. در واقع، فرد مبتلا به نوع ۲ ممکن است تا زمانی که عارضهای نداشته باشد، نداند که به آن مبتلا است.
این دو نوع دیابت در اثر عوامل مختلفی ایجاد میشوند. همچنین هر کدام عوامل خطر منحصر به فردی دارند.
علل دیابت نوع ۱
محققان علت دقیق دیابت نوع ۱ را نمیدانند. طبق گفتهی مرکز کنترل و پیشگیری از بیماریها (CDC)، تصور میشود که دیابت نوع ۱ یک واکنش خود ایمنی است که در آن بدن به سلولهای لوزالمعده که به اشتباه انسولین میسازند، حمله میکند. اما دانشمندان به طور کامل نمیدانند که چرا این اتفاق میافتد.
به گفتهی انجمن دیابت آمریکا (ADA) برخی از افراد ممکن است به صورت ژنتیکی مستعد ابتلا به این بیماری باشند. افراد دیگر ممکن است به دلیل عوامل محیطی مانند نوع رژیم غذایی به آن مبتلا شوند. ویروسها نیز ممکن است نقش داشته باشند. گاهی اوقات ترکیبی از این عوامل باعث ایجاد این بیماری میشود.
عوامل خطر دیابت نوع ۱
عوامل خطر برای دیابت نوع ۱ به خوبی شناخته نشده است. از بسیاری جهات، آنها شبیه به علل دیابت هستند. علت آن این است که عواملی که ممکن است باعث ایجاد دیابت نوع ۱ در برخی افراد شود، ممکن است برای برخی دیگر باعث ایجاد دیابت نوع ۱ نشود. محققان برخی از عوامل خطر بالقوه را شناسایی کرده اند:
نژاد
نژاد ممکن است یک عامل خطر برای دیابت نوع ۱ باشد. افرادی که سفید پوست هستند ممکن است استعداد ژنتیکی بیشتری برای این بیماری داشته باشند؛ زیرا این بیماری در این گروه شایعتر است.
فاکتورهای محیطی
برخی از ویروسها نیز میتوانند باعث دیابت نوع ۱ شوند. با این حال، مشخص نیست که کدام یک ممکن است این کار را انجام دهند. به همین ترتیب، افراد در آب و هوای سرد بیشتر در معرض ابتلا به دیابت نوع ۱ هستند. پزشکان همچنین موارد بیشتری از نوع ۱ را در زمستان نسبت به تابستان تشخیص میدهند. چندین مؤلفهی دیگر نیز ممکن است بر ابتلای افراد به دیابت نوع ۱ تأثیر بگذارد.
عوامل ژنتیکی
محققان دقیقا نمیدانند چه چیزی باعث دیابت نوع ۱ میشود. با این حال، آنها معتقدند که ژنها ممکن است در ابتلا به این بیماری نقشی داشته باشند؛ هم از نظر ژنهایی که به ارث میبرید و هم از نظر سابقهی دیابت خانوادگی.
افرادی که دیابت نوع ۱ دارند با احتمال بیشتری برای ابتلا به این بیماری متولد میشوند. به نظر میرسد که از طریق نسلهای یک خانواده منتقل شده است. مشخص نیست که این الگو چگونه کار میکند و چرا برخی از افراد در یک خانواده به دیابت مبتلا میشوند در حالی که برخی دیگر به آن مبتلا نمیشوند.
محققان انواع ژنهای خاصی را شناسایی کرده اند که ممکن است خطر ابتلا به فرد را افزایش دهد. این گونهها را میتوان بین والدین و فرزند نسل به نسل به اشتراک گذاشت. با این حال، همهی افرادی که این ژنها را دارند به دیابت نوع ۱ مبتلا نمیشوند. به همین دلیل است که محققان معتقدند ژنها تنها بخشی از معادله هستند. آنها فکر میکنند چیزی باعث ایجاد این بیماری در افرادی میشود که دارای ژنهای ارثی هستند.
ویروس یکی از محرکهای مشکوک است. برای مثال، دوقلوهای همسان که ژنهای یکسانی دارند، ممکن است هر دو به این بیماری مبتلا نشوند. اگر یکی از دوقلوها دیابت نوع ۱ داشته باشد، دوقلوی دیگر با احتمال ۵۰ درصد یا کمتر به این بیماری مبتلا میشود. این نشان میدهد که ژنها تنها عامل نیستند.
درمان دیابت نوع ۱
اگر تشخیص دیابت نوع ۱ داده شود، یعنی بدن نمیتواند انسولین خود را بسازد و در این صورت برای کمک به بدن در استفاده از قند موجود در خون، باید انسولین مصرف کنید. سایر درمانها نیز ممکن است نویدبخش کنترل علائم دیابت نوع ۱ باشند.
انسولین در افراد مبتلا به دیابت نوع ۱
افراد مبتلا به دیابت نوع ۱ باید هر روز انسولین مصرف کنند. معمولاً انسولین را از طریق تزریق مصرف میشود. برخی افراد از پمپ انسولین نیز استفاده میکنند. پمپ انسولین، آن را از طریق دریچهای در پوست تزریق میکند. پمپ انسولین برای برخی افراد آسانتر از تزریق با سوزن است و همچنین ممکن است به کاهش قند خون بالا یا پایین کمک کند.
مقدار انسولین مورد نیاز هر فرد در طول روز متفاوت است. افراد مبتلا به دیابت نوع ۱ به طور مرتب قند خون خود را آزمایش میکنند تا بفهمند به چه میزان انسولین نیاز دارند. هم رژیم غذایی و هم ورزش میتوانند بر سطح قند خون تأثیر بگذارند.
به طور کلی چندین نوع انسولین وجود دارد. ممکن است پزشک از شما بخواهد که بیش از یک مورد را امتحان کنید تا بهترین نوع را برای شما پیدا کند.
متفورمین
متفورمین نوعی داروی خوراکی برای دیابت است. این دارو طی سالیان متمادی، تنها برای افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ تایید شده بود. با این حال، برخی از افراد مبتلا به دیابت نوع ۱ ممکن است به انسولین مقاومت ایجاد کنند. این بدان معناست که انسولینی که از تزریق دریافت میکنند آنطور که باید، در بدن آنها کار نمیکند.
گاهی پزشکان برای بیماران دیابت نوع ۱ متفورمین تجویز میکنند. متفورمین با کاهش تولید قند در کبد به کاهش قند خون کمک میکند. پزشک ممکن است به شما توصیه کند که علاوه بر انسولین از متفورمین نیز استفاده کنید.
واکسنها
واکسن سل ممکن است به عنوان درمانی برای افراد مبتلا به دیابت نوع ۱ فوایدی داشته باشد، اما دادهها در این مورد بسیار محدود است.
یک مطالعه در سال ۲۰۱۲ نشان داد که باسیل Calmette-Guérin (BCG) ممکن است تأثیری بر پاسخ خود ایمنی داشته باشد که میتواند باعث ایجاد دیابت نوع ۱ شود. از آن زمان، تحقیقات بیشتری در مورد واکسن BCG و استفادهی بالقوهی آن به عنوان یک ابزار درمانی برای دیابت و سایر شرایط انجام شده است. با این حال، شواهد مربوط به استفاده از واکسن در دیابت بحث برانگیز است.
یک مطالعه در سال ۲۰۱۸ وعدههایی را پیشنهاد میکند، اما حداقل نتایج یک مطالعه در سال ۲۰۲۰ چنین چیزی را تایید نمیکند.
سایر داروها
نوعی داروی خوراکی جدید برای افراد مبتلا به دیابت نوع ۱ وجود دارد. بر اساس بررسی تحقیقاتی در سال ۲۰۱۹، این دارو اولین داروی خوراکی طراحی شده برای استفاده در کنار انسولین در افراد مبتلا به نوع ۱ خواهد بود.
این دارو با وادار کردن بدن به دفع آن در ادرار و کاهش جذب گلوکز در روده، سطح گلوکز در خون را کاهش میدهد. داروهای مشابه در حال حاضر برای افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ وجود دارد، اما هیچ کدام برای افراد مبتلا به نوع ۱ تایید نشده است.
با این حال، Sotagliflozin (Zynquista) توسط FDA در سال ۲۰۱۹ به دلیل برخی نگرانیها در مورد این دارو که در حال حاضر تولید میشود، رد شد. از سوی دیگر، این دارو توسط آژانس دارویی اروپا (EMA) تایید شده است.
تشخیص دیابت نوع ۱
متخصصان معمولاً دیابت نوع ۱ را از طریق یک سری آزمایشات تشخیص میدهند. برخی از این آزمایشها را میتوان به سرعت انجام داد، در حالی که برخی دیگر نیاز به ساعتها آمادهسازی یا نظارت دارند. دیابت نوع ۱ اغلب به سرعت ایجاد میشود.
با توجه به CDC، دیابت نوع ۱ در صورت شرایط زیر می تواند تشخیص داده شود:
- قند خون ناشتا در دو آزمایش جداگانه بیشتر از ۱۲۶ میلیگرم در دسیلیتر است.
- قند خون تصادفی بیش از ۲۰۰ میلیگرم در دسیلیتر همراه با علائم دیابت است.
- هموگلوبین A1c در دو آزمایش جداگانه بیشتر از ۶.۵ است.
پزشکان نیز از همین معیارها برای تشخیص دیابت نوع ۲ استفاده میکنند. در واقع، گاهی اوقات افراد مبتلا به دیابت نوع ۱ به اشتباه به عنوان مبتلایان به نوع ۲ تشخیص داده میشوند. ممکن است تا زمانی که با وجود درمان، عوارضی ایجاد شود و یا علائم بهتر نشود، پزشک متوجه تشخیص اشتباه نشود. وقتی قند خون آنقدر بالا میرود که کتواسیدوز دیابتی رخ میدهد، بیماری فرد شدید میشود. تشدید بیماری، اغلب دلیلی است که افراد به بیمارستان یا مطب پزشک میروند و دیابت نوع ۱ تشخیص داده میشود.
عوارض
دو عارضهی شایع هیپوگلیسمی و کتواسیدوز از عوارض دیابتی هستند.
هیپوگلیسمی زمانی اتفاق میافتد که قند خون خیلی پایین است؛ معمولاً زمانی که بدن انسولین زیادی دارد. اگر برای خوردن غذا یا میان وعده بیش از حد منتظر بمانید، یا اگر بیش از حد ورزش کنید، ممکن است این اتفاق بیفتد. کتواسیدوز میتواند یک وضعیت تهدید کنندهی زندگی باشد. این مسأله زمانی اتفاق میافتد که بدن شما انسولین کافی ندارد.
علائم این عارضه عبارتند از:
- تنفس سریع و پی در پی
- خشکی پوست و دهان
- صورت برافروخته
- حالت تهوع
- استفراغ یا درد معده
علاوه بر این، سطح بالای قند خون میتواند باعث آسیب به قسمتهای مختلف بدن شود. علائم این بیماری شامل موارد زیر است:
- افزایش خطر حمله قلبی
- مشکلات چشمی، از جمله نابینایی
- آسیب عصبی
- عفونتهای روی پوست، به ویژه پاها، که در موارد جدی ممکن است نیاز به قطع عضو داشته باشند
- آسیب کلیه
دیابت همچنین میتواند به اعصاب آسیب برساند و منجر به وضعیتی به نام نوروپاتی دیابتی شود که این وضعیت در پاها رایج است. بریدگیهای کوچک، به خصوص در قسمت پایین پا، میتوانند به سرعت به زخمها و عفونتهای شدید تبدیل شوند؛ به خصوص اگر سطح قند خون کنترل نشود. علت این مسأله این است که فرد بریدگیها را احساس یا مشاهده نمیکند، بنابراین آنها را درمان نیز نمیکند و همین باعث عفونت میشود. به همین دلیل است که افراد دیابتی، باید به طور مرتب پاهای خود را چک کنند. اگر متوجه آسیبدیدگی پا شدید، فوراً به پزشک خود اطلاع دهید. افراد مبتلا به دیابت نوع ۱ باید به سایر تغییرات بدن خود نیز توجه کنند.
دیابت نوع ۱ در کودکان
دیابت نوع ۱ زمانی به عنوان دیابت نوجوانان شناخته میشد. به این دلیل که اغلب در کودکان و بزرگسالان جوان تشخیص داده میشود؛ در مقایسه با دیابت نوع ۲ که معمولاً در افراد مسن تشخیص داده میشود. با این حال، هر دو نوع تقریباً در هر سنی قابل تشخیص هستند.
بر اساس یک مطالعه در سال ۲۰۱۵، علائم دیابت در کودکان عبارتند از:
- کاهش وزن
- خیس کردن رختخواب یا دفع بیشتر
- احساس ضعف یا خستگی
- بیشتر اوقات گرسنه یا تشنه بودن
- تغییرات خلق و خوی
- تاری دید
کودکان مبتلا به دیابت نوع ۱ مانند بزرگسالان با انسولین درمان میشوند. نسل اول پانکراس مصنوعی اخیراً برای استفاده در کودکان تایید شده است. این دستگاه زیر پوست قرار میگیرد، سپس قند خون را به طور مداوم اندازه گیری میکند و به طور خودکار مقدار مناسب انسولین را در صورت نیاز آزاد میکند. بیشتر کودکان هنوز از روشهای دستی برای تزریق انسولین و پایش گلوکز استفاده میکنند. مخصوصاً در کودکان خردسال، این امر مستلزم تلاش زیاد والدین برای حفظ امنیت و سلامت آنها است.
کودکان مبتلا به دیابت نوع ۱ میتوانند زندگی سالم و رضایت بخشی داشته باشند.
امید به زندگی
در حال حاضر، بیش از ۱۶۰۰۰۰۰ آمریکایی با دیابت نوع ۱ زندگی میکنند، از جمله حدود ۱۸۷۰۰۰ کودک و نوجوان. بر اساس CDC، دیابت (نوع ۱ و نوع ۲) هفتمین علت مرگ و میر در ایالات متحده است. حدود ۵ تا ۱۰ درصد از افراد مبتلا به دیابت، نوع ۱ دارند. مدیریت صحیح این بیماری میتواند به کاهش عوارض آن و افزایش طول عمر کمک کند. دیابت وضعیتی است که مردم را در سراسر جهان تحت تاثیر قرار میدهد.
رژیم کتوژنیک
رژیم کتوژنیک (کتو) فوایدی را برای افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ نشان داده است. طبق تحقیقات سال ۲۰۱۸، رژیم غذایی پرچرب و کم کربوهیدرات ممکن است به مدیریت سطح قند خون کمک کند و حتی میتواند منجر به کاهش وزن شود؛ هدفی که برای بسیاری از افراد مبتلا به نوع ۲ مهم است.
با این حال، برای نوع ۱، رژیم کتو به خوبی مطالعه نشده است. تا به امروز، توصیهی کلی رژیم غذایی برای این نوع دیابت، رژیم غذایی کم کربوهیدرات است. محققان در حال بررسی مزایای احتمالی و ایمنی رژیمی هستند که کربوهیدراتها را بیشتر برای افراد مبتلا به دیابت نوع ۱ محدود میکند.
یک مطالعهی کوچک نشان داد که افراد مبتلا به نوع ۱ که رژیم کتو را برای بیش از ۲ سال دنبال کردند، نتایج A1C و کنترل قند خون بهتری را نشان دادند. با این حال، این افراد همچنین چربی خون بالاتر و اپیزودهای قند خون پایین بیشتری داشتند. ایمنی طولانی مدت ناشناخته است. اگر علاقهمند به امتحان رژیم کتو هستید و دیابت نوع ۱ دارید، با پزشک خود مشورت کنید.
بارداری
بارداری چالشهای منحصر به فردی را برای افرادی که نوع ۱ دارند ایجاد میکند. با این حال، علیرغم داشتن این شرایط، امکان بارداری و نوزاد سالم برای بیماران نوع ۱ وجود دارد.
مهمترین نکتهای که باید به خاطر بسپارید در صورتی که در انتظار بارداری یا تلاش برای باردار شدن هستید و دیابت نوع ۱ دارید، این است که هر کاری برای بدن خود انجام میدهید، برای کودک خود نیز انجام میدهید. افرادی که سطح قند خون بالایی دارند، نوزادانی با قند خون بالا دارند.
با توجه به CDC، سطح قند خون بالا در دوران بارداری میتواند منجر به عوارضی زیر شود:
- وزن بالای نوزاد هنگام تولد
- زایمان سزارین پیچیده
- زایمان زودرس
- قند خون پایین
- فشار خون بالا
- مرده زایی
اگر دیابت نوع ۱ دارید و می خواهید باردار شوید یا متوجه شدید که باردار هستید، فوراً با پزشک خود صحبت کنید تا درباره تغییراتی که ممکن است لازم باشد برای تضمین سطح قند خون برای شما و جنین ثابت و ایمن باقی بماند، صحبت کنند.
بهتر است از قبل برای بارداری برنامهریزی کنید و موضوع دیابت و قند خون خود را با پزشکتان در میان بگذارید. در طول بارداری، احتمالاً نیاز دارید که بیشتر به یک متخصص مراقبتهای بهداشتی مراجعه کنید. همچنین ممکن است در طول بارداری نیاز به تنظیم دارو و انسولین داشته باشید.
نوشیدن الکل
الکل برای افراد مبتلا به نوع ۱، میتواند در کوتاه مدت تاثیر زیادی بر سطح قند خون داشته باشد. با گذشت زمان، مصرف بیش از حد الکل میتواند باعث تشدید عوارض دیابت شود.
کبد مسئول پردازش و حذف الکل از بدن است. کبد همچنین در مدیریت سطح قند خون نقش دارد. اگر دیابت نوع ۱ دارید و الکل مصرف میکنید، بدن شما مدیریت قند خون را کند میکند تا با الکل مقابله کند. کند کردن مدیریت قند خون میتواند منجر به کاهش قند خون، بلافاصله و چند ساعت پس از نوشیدن شود.
باید قبل از نوشیدن الکل قند خون خود را آزمایش کنید و بعد از آن همچنان آن را کنترل کنید.
سبک زندگی
زندگی با دیابت نوع ۱ به معنای حفظ استراتژیهای سبک زندگی است که شامل تغییر در رژیم غذایی و داشتن یک برنامهی ورزشی ایمن است.
رژیم غذایی
سعی کنید در وعدههای غذایی و میانوعدههایتان نظم داشته باشید تا قند خونتان ثابت باشد. نکاتی که بهتر است هنگام تدوین برنامهی تغذیهی خود در نظر بگیرید:
ـ داشتن رژیم غذایی متعادل، که شامل سبزیجات، لبنیات بدون چربی، گوشت بدون چربی، پروتئینهای گیاهی، غلات کامل، چربیهای سالم و میوه است.
ـ وعدههای غذایی کوچک بخورید. بهتر است وعدههای غذایی خود را کوچک کنید و وعدههای غذاییتان را به طور مساوی در طول روز تقسیم کنید تا سطح گلوکز بالا نرود.
ـ هرگز وعدههای غذایی را حذف نکنید.
با خیال راحت ورزش کنید
ورزش به کاهش سطح قند خون کمک میکند و کاهش قند خون یک بخش حیاتی از سبک زندگی متعادل برای افراد مبتلا به نوع ۱ است. اما، ورزش برای افراد مبتلا به این بیماری میتواند مشکلساز نیز باشد؛ به این دلیل که مقدار انسولین باید با توجه به سطح ورزش تنظیم شود.
سعی کنید حداقل ۱۵۰ دقیقه در هفته ورزش کنید و بیش از ۲ روز متوالی بدون ورزش نباشید. ورزشهای هوازی برای افراد مبتلا به دیابت نوع ۱ خوب است. با این حال، آنچه نامشخص است، بهترین روش برای مدیریت گلوکز خون در طول ورزش است. سطح قند خون ممکن است در حین ورزش و بعد از آن افزایش یابد یا حتی سقوط کند؛ زیرا سلولهای بدن شروع به استفاده از انسولین یا حرکت موثرتر گلوکز میکنند.
با همهی این اوصاف، متخصصان به افراد مبتلا به دیابت پیشنهاد میکنند که برای سلامتی مطلوب ورزش منظم داشته باشند. داشتن ورزش منظم نیاز به مشورت با پزشک برای یافتن برنامهای متناسب با شرایط هر فرد دارد.
کلام آخر
دیابت نوع ۱ وضعیتی است که باعث میشود بدن به دلیل کمبود انسولین قادر به پردازش گلوکز نباشد که احتمالاً یک فرآیند خودایمنی است. کارشناسان معتقدند که این بیماری تحت تأثیر ژنتیک و عوامل محیطی و احتمالاً عفونتهای ویروسی است. دیابت نوع ۱ بیماری متفاوتی با دیابت نوع ۲ است؛ اما درست مانند انواع دیگر دیابت، معمولاً میتوانید آن را با انسولین، دارو، رژیم غذایی متعادل و ورزش روتین کنترل کنید.
مهم است که با پزشک متخصص مشورت کنید و قند خون خود را به طور منظم کنترل کنید و همچنین از عوارض احتمالی و علائم آنها آگاه باشید.