زعفران به عنوان نوعی ادویه، علاوه بر طعم و عطر دلپذیرش، خواص آنتی اکسیدانی و ضد سرطانی دارد. هرچند برخی افراد در شرایط خاص باید مصرف آن را محدود کنند.
زعفران، گران ترین ادویه جهان است. ۴۵۰ گرم از این ادویه ارزشمند، قیمتی حدودا بین ۵۰۰ تا ۵۰۰۰ دلار دارد.
دلیل قیمت بالای آن روش برداشت پر زحمت آن است که تولید آن را پرهزینه می کند.
زعفران از گل زعفران با نام علمی Crocus sativus بصورت یدی برداشت می شود. اصطلاح “زعفران” به ساختارهای نخ مانند گل به نام کلاله برمی گردد.
با اینکه منشا اولیه ی آن هنوز محل بحث و مناقشه است، ولی به احتمال زیاد از ایران نشات می گیرد. این ادویه در ایران به دلیل خواص دارویی آن مورد توجه بود. مردم برای تقویت میل جنسی، بهبود خلق و خو و افزایش حافظه، زعفران می خوردند. در این مقاله، ۱۱ خاصیت فوق العاده آن برای سلامتی بررسی می شود.
۱. خواص آنتی اکسیدانی قوی
زعفران حاوی تنوع قابل توجهی از ترکیبات گیاهی است. این ترکیبات به عنوان آنتی اکسیدان عمل می کنند (مولکول هایی که از سلول های شما در برابر رادیکال های آزاد و استرس اکسیداتیو محافظت می کنند). آنتی اکسیدان های مهم موجود در آن عبارتند از:
• کروسین
• کروستین
• سافرانال
• کامفرول
کروسین و کروستین رنگدانه های کاروتنوئیدی هستند که رنگ قرمز زعفران از آنها ناشی می شود. هر دو ترکیب می توانند:
• خاصیت ضد افسردگی داشته باشند.
• از سلول های مغز در برابر آسیب های پیشرونده محافظت می کنند.
• موجب بهبود التهاب شوند
• باعث کاهش اشتها شوند
• و به کاهش وزن کمک کنند.
سافرانال به زعفران طعم و عطر خاصی می دهد. تحقیقات نشان می دهد که این آنتی اکسیدان بر بهبود خلق و خو، حافظه و توانایی یادگیری تاثیرگذار است و می تواند از سلول های مغز در برابر استرس اکسیداتیو محافظت کند.
در نهایت، کامفرول در گلبرگ های گل زعفران یافت می شود. این ترکیب با مزایایی مانند کاهش التهاب، خواص ضد سرطانی و ضد افسردگی مرتبط است.
۲. بهبود خلق و خو و درمان افسردگی
زعفران به ادویه آفتابی معروف است. دلیل این امر، تنها رنگ متمایز آن نیست، بلکه تاثیر فوق العاده ی آن بر شاداب شدن (روشن شدن) روحیه افراد است.
بررسی پنج مطالعه انجام شده در این زمینه نشان داد که مکمل‌های زعفران در درمان علائم افسردگی خفیف تا متوسط مؤثرتر از دارونماها (پلاسیبو) بودند.
مطالعات دیگر نشان داد که مصرف ۳۰ میلی گرم از آن در روز به اندازه ی داروهای رایج برای درمان افسردگی مثل فلوکستین، ایمی پرامین و سیتالوپرام موثر است. علاوه بر این، در مقایسه با این داروها، عوارض جانبی کمتری برای مصرف زعفران گزارش شده است. به نظر می رسد مصرف هم گلبرگ زعفران و هم کلاله ی آن در برابر افسردگی خفیف تا متوسط موثر باشد.
با این که این یافته ها امیدوارکننده هستند، اما قبل از اینکه متخصصان بتوانند این ادویه را به عنوان درمانی برای افسردگی توصیه کنند، به مطالعات انسانی بیشتری با شرکت کنندگان بیشتر نیاز است.
۳. کمک به بدن برای مبارزه با سرطان
زعفران سرشار از آنتی اکسیدان است که به خنثی کردن رادیکال های آزاد مضر کمک می کند. آسیب رادیکال های آزاد با بیماری های مزمن مانند سرطان مرتبط است. در مطالعات آزمایشگاهی، نشان داده شده است که زعفران و ترکیبات آن به طور انتخابی سلول های سرطانی روده بزرگ را می کشند یا رشد آن ها را سرکوب می کنند، در حالی که به سلول های سالم آسیب نمی رسانند. این اثر برای پوست، مغز استخوان، پروستات، ریه، سینه، دهانه رحم و چندین سلول سرطانی دیگر نیز کارکرد دارد.
مطالعات آزمایشگاهی همچنین نشان داده اند که کروسین (آنتی اکسیدان اصلی زعفران) ممکن است سلول های سرطانی را نسبت به داروهای شیمی درمانی، حساس تر کند.
در حالی که این یافته‌های حاصل از مطالعات آزمایشگاهی، امیدوارکننده است، اثرات ضد سرطانی آن در انسان به خوبی مورد مطالعه قرار نگرفته است و تحقیقات بیشتری مورد نیاز است.
۴. کاهش علائم سندروم پیش از قاعدگی (PMS)
سندرم پیش از قاعدگی (PMS) اصطلاحی است که علائم فیزیکی، عاطفی و روانی قبل از شروع دوره قاعدگی را توصیف می کند.
مطالعات نشان می دهد که زعفران ممکن است به درمان علائم PMS کمک کند.
بر این اساس، در زنان ۲۰ تا ۴۵ ساله، مصرف ۳۰ میلی گرم از آن در روز در درمان علائم PMS مانند تحریک پذیری، سردرد، هوس و درد موثرتر از دارونما بود.
مطالعه دیگری نشان داد که استشمام ساده زعفران به مدت ۲۰ دقیقه به کاهش علائم PMS مانند اضطراب و کاهش سطح هورمون استرس کورتیزول کمک می کند.
۵. افزایش میل جنسی
آفرودیزیاک ها، غذاها یا مکمل هایی هستند که به تقویت میل جنسی شما کمک می کنند. مطالعات نشان داده‌اند که زعفران می تواند دارای خواص تقویت‌کننده جنسی باشد؛ به‌ویژه در افرادی که داروهای ضد افسردگی مصرف می‌کنند.
به عنوان مثال، مصرف ۳۰ میلی گرم زعفران روزانه در طی ۴ هفته به طور قابل توجهی عملکرد نعوظ را نسبت به دارونما در مردان مبتلا به اختلال نعوظ -به دلیل مصرف داروهای ضد افسردگی- بهبود بخشید.
علاوه بر این، تجزیه و تحلیل شش مطالعه نشان داد که مصرف زعفران به طور قابل توجهی عملکرد نعوظ، میل جنسی و رضایت کلی را بهبود می بخشد، اما تاثیری بر ویژگی و شدت منی ندارد.
در زنان با میل جنسی کم به دلیل مصرف داروهای ضد افسردگی، ۳۰ میلی گرم زعفران روزانه در طی ۴ هفته، درد ناشی از رابطه جنسی را کاهش داده و میل جنسی و روانکاری را در مقایسه با دارونما افزایش می دهد.
۶. کاهش اشتها و کمک به تناسب اندام
خوردن میان وعده یک عادت رایج است که ممکن است باعث افزایش وزن شود. بر اساس تحقیقات، زعفران می تواند با کاهش اشتها, خوردن میان وعده ها را محدود کند.
در یک مطالعه ۸ هفته‌ای، زنانی که مکمل آن را مصرف می‌کردند به طور قابل‌توجهی احساس سیری بیشتری داشتند، کمتر میان وعده می‌خوردند و کاهش وزن قابل توجهی داشتند.
در یک مطالعه ۸ هفته ای دیگر، مصرف مکمل زعفران به صورت چشمگیری به کاهش اشتها، شاخص توده بدنی، دور کمر و کل توده چربی بدن کمک کرد. با این حال، دانشمندان مطمئن نیستند که زعفران چگونه اشتها را کاهش می دهد و به کاهش وزن کمک می کند. یک نظریه این است که این ادویه خوشرنگ و لعاب، خلق و خوی شما را بهبود می بخشد که به نوبه خود میل شما به میان وعده را کاهش می دهد.
زعفران فواید و خواص دیگری نیز برای سلامتی دارد که هنوز به طور گسترده مورد مطالعه قرار نگرفته است:
۷. کاهش عوامل خطرناک بیماری های قلبی
مطالعات حیوانی و آزمایشگاهی نشان می دهد که خواص آنتی اکسیدانی زعفران می تواند کلسترول خون را کاهش داده و از گرفتگی عروق و شریان ها جلوگیری کند.
۸. کاهش سطح قند خون
در مطالعات آزمایشگاهی که بر روی موش‌های مبتلا به دیابت انجام شد، زعفران با کاهش سطح قند خون، حساسیت به انسولین را افزایش داد.
۹. بهبود بینایی در بزرگسالان مبتلا به دژنراسیون ماکولا وابسته به سن (AMD)
به نظر می رسد زعفران بینایی را در بزرگسالان مبتلا به AMD بهبود می بخشد و از آسیب رادیکال های آزاد که با AMD مرتبط است، جلوگیری می کند.
۱۰. بهبود حافظه در بزرگسالان مبتلا به آلزایمر
خواص آنتی اکسیدانی زعفران ممکن است شناخت را در بزرگسالان مبتلا به آلزایمر بهبود بخشد.
۱۱. کاربرد آسان زعفران در رژیم غذایی
مقدار کمی از زعفران در ترکیب با برنج و خورشت های مختلف، عطر و طعم لطیفی به همراه می آورد. بهترین راه مصرف آن، دم کردن در آب داغ (اما نه جوش) و اضافه کردن این محلول خوش رنگ و خوش عطر به غذاهاست.
زعفران به راحتی در اکثر مغازه ها و بازارها موجود است و می توان آن را به صورت آسیاب نشده یا پودر خریداری کرد. بهتر است در صورت امکان، آسیاب نشده خریداری کنید، زیرا می توان از آن به روش های مختلف استفاده کرد و احتمال تقلبی بودن آن کمتر است.
اگرچه زعفران گران‌ترین ادویه در جهان است، اما تنها مقدار کمی از آن نیز بسیار مفید است. در واقع، استفاده از زعفران علاوه بر خواص دارویی آن، می‌تواند طعم فوق‌العاده‌ای به دستور پخت شما بدهد. به دلیل همین خواص منحصر بفرد، زعفران به صورت مکمل نیز موجود است.
خطرات ، مضرات و میزان مصرف زعفران
زعفران به طور کلی بی خطر است و عوارض جانبی کمی دارد و در مقادیر استاندارد پخت و پز، به نظر نمی رسد ضرری برای سلامتی داشته باشد. به عنوان یک مکمل غذایی، افراد می توانند با خیال راحت تا ۱.۵ گرم زعفران در روز مصرف کنند. تنها ۳۰ میلی گرم از آن در روز برای بهره مندی از مزایای سلامتی کافی است.
اما دوزهای بالای ۵ گرم یا بیشتر می تواند اثرات سمی داشته باشد. افراد باردار باید از مصرف زیاد آن خودداری کنند، زیرا ممکن است باعث سقط جنین شود.
مانند هر مکمل دیگری، قبل از مصرف به صورت مکمل، با یک پزشک و یا متخصص تغذیه صحبت کنید.
خرید زعفران از یک برند معتبر بسیار مهم است تا مطمئن شوید که محصولی واقعی دریافت می کنید، زیرا مانند هر محصول دیگری، امکان تقلب – به ویژه در پودر زعفران – وجود دارد و ممکن است با مواد دیگری مانند چغندر، الیاف ذرت، زردچوبه و پاپریکا مخلوط شود. تقلب، هزینه تولیدکنندگان را کاهش می دهد زیرا برداشت زعفران واقعی، گران است.
پس اگر زعفران با قیمتی بسیار ارزان دیدید، بهتر است از خرید و مصرف آن اجتناب کنید.
کلام آخر
زعفران یک ادویه قوی و سرشار از آنتی اکسیدان با خواص بسیار مانند بهبود خلق و خو، افزایش میل و عملکرد جنسی، کاهش علائم PMS و کاهش وزن دارد.
بهتر از همه این است که به طور کلی برای اکثر افراد بی خطر است و به راحتی به رژیم غذایی اضافه می شود. سعی کنید آن را در غذاهای مورد علاقه خود بگنجانید تا از مزایای سلامتی آن استفاده کنید. این ادویه ی گران قیمت را از مراکز معتبر خریداری کنید تا از اصل بودن آن، مطمئن باشید.
منبع: Healthline
