بیماری سلیاک چیست؟ علل بروز و تاثیر آن بر زندگی روزمره

بزرگسالان مبتلا به سلیاک ممکن است علائم گوارشی را تجربه کنند، اما در بسیاری از موارد، علائم سایر نواحی بدن را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد. این علائم ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• نارسایی کمبود آهن
• درد و سفتی مفاصل
• استخوان‌های ضعیف و شکننده
• خستگی
• تشنج
• اختلالات پوستی
• بی‌حسی و گزگز در دست‌ها و پاها
• تغییر رنگ یا از بین رفتن مینای دندان
• زخم‌های رنگ‌پریده در داخل دهان
• دوره‌های قاعدگی نامنظم
• ناباروری و سقط جنین

یکی دیگر از علائم شایع بیماری سلیاک، درماتیت هرپتی فرمیس (DH) است. DH یک بثورات پوستی با خارش شدید است که از برجستگی‌ها و تاول‌ها تشکیل شده و ممکن است روی آرنج، باسن و زانو ایجاد شود. تقریباً ۱۵ تا ۲۵ درصد از افراد مبتلا به بیماری سلیاک به DH مبتلا هستند و معمولاً کسانی که این علائم را تجربه می‌کنند، علائم گوارشی ندارند.

مهم است که توجه داشته باشید که علائم بیماری سلیاک بسته به عوامل مختلفی از فردی به فرد دیگر متفاوت است. این عوامل شامل:

• مدت زمانی که فرد در دوران شیرخوارگی با شیر مادر تغذیه شده است
• سنی که فرد شروع به خوردن گلوتن کرده است
• مقدار گلوتن مصرفی
• شدت آسیب روده

برخی از افراد مبتلا به بیماری سلیاک ممکن است هیچ علائمی نداشته باشند، اما همچنان ممکن است در نتیجه بیماری خود دچار عوارض طولانی‌ مدت شوند. اگر مشکوک هستید که شما یا فرزندتان به بیماری سلیاک مبتلا هستید، فوراً به پزشک مراجعه کنید. تأخیر در تشخیص و درمان می‌تواند احتمال بروز عوارض را افزایش دهد.

بیماری سلیاک در خانواده‌ها مشاهده می‌شود. بر اساس مرکز پزشکی دانشگاه شیکاگو، اگر والدین یا خواهر و برادر فرد به این بیماری مبتلا باشند، احتمال ابتلا به بیماری سلیاک در آن فرد ۱ در ۲۲ است. افرادی که به سایر بیماری‌های خودایمنی و برخی اختلالات ژنتیکی مبتلا هستند نیز بیشتر در معرض ابتلا به بیماری سلیاک قرار دارند. برخی از شرایط مرتبط با بیماری سلیاک شامل موارد زیر است:

• لوپوس
• روماتیسم مفصلی
• دیابت نوع ۱
• بیماری تیروئید
• بیماری خودایمنی کبد
• بیماری آدیسون
• سندرم شوگرن
• سندرم داون
• سندرم ترنر
• عدم تحمل لاکتوز
• سرطان روده
• لنفوم روده‌ای

این شرایط می‌توانند خطر ابتلا به بیماری سلیاک را افزایش دهند و نیاز به توجه و مراقبت پزشکی دارند.

تشخیص بیماری سلیاک با معاینه فیزیکی و تاریخچه پزشکی فرد آغاز می‌شود. پزشکان همچنین آزمایش‌های مختلفی را برای تأیید تشخیص انجام می‌دهند. افراد مبتلا به این بیماری معمولاً دارای سطوح بالایی از آنتی‌بادی‌های آنتی‌اندومیزیوم (EMA) و آنتی‌بادی‌های ضد ترانس گلوتامیناز (TtG) هستند که می‌توان آن‌ها را با آزمایش خون شناسایی کرد. این آزمایش‌ها باید در حالی انجام شوند که گلوتن هنوز در رژیم غذایی فرد وجود دارد تا نتایج قابل اعتمادی به دست آید. آزمایشات خون رایج شامل موارد زیر است:

• شمارش کامل خون (CBC)
• تست‌های عملکرد کبد
• تست کلسترول
• تست سطح آلکالین فسفاتاز
• تست آلبومین سرم

برای افرادی که به درماتیت هرپتی فرمیس (DH) مبتلا هستند، بیوپسی پوست نیز می‌تواند به تشخیص بیماری سلیاک کمک کند. در این روش، پزشک قطعات کوچکی از بافت پوست را برای بررسی زیر میکروسکوپ برمی‌دارد. اگر نتایج بیوپسی پوست و آزمایش خون نشان‌دهنده بیماری سلیاک باشد، ممکن است بیوپسی داخلی لازم نباشد. در مواردی که نتایج آزمایش خون یا بیوپسی پوست قطعی نیست، می‌توان از آندوسکوپی فوقانی برای بررسی بیماری سلیاک استفاده کرد. در این روش، یک لوله نازک به نام آندوسکوپ از طریق دهان عبور داده می‌شود و به روده کوچک می‌رود. دوربین متصل به آندوسکوپ به پزشک این امکان را می‌دهد که روده‌ها را معاینه کرده و آسیب به پرزها را بررسی کند. همچنین، پزشک می‌تواند بیوپسی روده انجام دهد که شامل برداشتن نمونه‌ای از بافت روده برای تجزیه و تحلیل است.

نه تنها علائم جسمی بلکه علائم روانی مانند افسردگی را نیز به همراه دارد. یک تجزیه و تحلیل قدیمی از ۲۹ مطالعه نشان داد که افسردگی در بزرگسالان مبتلا به این نوع عارضه  شایع‌تر و شدیدتر از جمعیت عمومی است. بررسی دیگری از ۳۷ مطالعه ارتباط بین بیماری سلیاک و افزایش خطر افسردگی، اضطراب و اختلالات خوردن را تأیید کرد. علاوه بر این، یک بررسی اشاره کرد که اضطراب، افسردگی و خستگی معمولاً در میان افرادی که بیماری سلیاک آن‌ها درمان نشده است، گزارش می‌شود که می‌تواند بر کیفیت زندگی و رعایت رژیم غذایی تأثیر منفی بگذارد. با این حال، باید توجه داشت که بسیاری از علل بالقوه دیگر افسردگی نیز وجود دارد، از جمله:

• تغییرات در سطوح هورمونی
• فشار ذهنی
• غم و اندوه
• ژنتیک

در صورت عدم درمان، بیماری ممکن است با چندین بیماری دیگر مرتبط باشد، از جمله:

• کمبودهای تغذیه‌ای
• ناباروری
• پوکی استخوان یا از دست دادن استخوان
• نوروپاتی گلوتن که شامل بی‌حسی، گزگز و درد عصبی می‌شود
• درد استخوان، ماهیچه یا مفصل

علاوه بر این، بیماری سلیاک یک اختلال خودایمنی است. این وضعیت زمانی رخ می‌دهد که سیستم ایمنی بدن به سلول‌های سالم خود حمله می‌کند. تحقیقات نشان می‌دهد که افراد مبتلا به یک اختلال خودایمنی، ۲۵ درصد بیشتر در معرض خطر ابتلا به سایر اختلالات خودایمنی نیز هستند. برخی از این اختلالات شامل:

• روماتیسم مفصلی
• کولیت زخمی
• بیماری کرون
• اسکلروز چندگانه
• بیماری هاشیموتو
• بیماری گریوز
• لوپوس اریتماتوی سیستمیک

این نگرانی‌ها می‌توانند تأثیرات جدی بر سلامت کلی فرد داشته باشند و نیاز به مدیریت و درمان مناسب دارند.